Vanmorgen toen ik wakker werd, opende ik Threads. Ik zal wel een notificatie gehad hebben van iets of zo, maar voordat ik het goed en wel doorhad scrolde ik alweer doelloos door mijn feed. Een post van Tim Hofman trok mijn aandacht.

Nu verwacht ik al niet heel veel van het huidige online discours. Links en rechts delen dagelijks misinformatie, AI-beelden en andere domme onzin, maar van iemand met zo’n bekendheid en een eigen show waarin hij pretendeert kritisch te zijn, verwachtte ik toch net iets meer. Da’s misschien dan weer dom van mij. Maar bovenstaande post irriteerde me mateloos, en verpestte vrijwel direct mijn humeur. Laat me je uitleggen waarom.

Normaal gesproken beginnen mijn ogen al te rollen bij het horen van het “alle mannen”-frame, maar deze keer is er zowaar een distinctie aangebracht: enkel heteromannen zijn de boeman. Kennelijk ontslaat een homo- of biseksuele geaardheid je direct van enige potentiële schuld. Alsof het ontbreken van een van je zeven vinkjes direct met zoveel inzicht en compassie gepaard gaat dat je nooit meer iets onaardigs zou kunnen doen. Ik vraag me hierbij trouwens ook af wat Tim denkt over niet-witte mannen. Mogen die wel pepperspray?

Daarnaast is er natuurlijk het praktische aspect. Wat is het plan, gaan we iemands geaardheid controleren bij het kopen van een busje pepperspray? En hoe weet je dan of dat klopt? Moeten we daar een register voor aanleggen of zo? Zoals je ziet gaat dit er al snel heel eng uitzien. Maar, nu zul je zeggen: “Dat is toch ook helemaal geen serieus plan, Toeps!” En dat weet ik ook wel. Daar zit ‘m precies het probleem. Het is geen serieus plan. Het is een populistische post, met als enige doel het laten zien dat Tim, en iedereen die het liket of repost, aan de goede kant staat. “Kijk, ik doe iets,” lijken ze te willen zeggen. In feite doen ze niks, behalve misschien de samenleving nog verder uit elkaar drijven.

Natuurlijk vlak ik rechts niet uit. Voor hen is de moord op de zeventienjarige Lisa, door een asielzoeker, de uitgelezen mogelijkheid om deze hele groep weg te zetten. “Zie je nou wel, buitenlanders slecht, grenzen dicht!” Ik leerde altijd dat je mensen niet over één kam moet scheren – maar voor (al dan niet witte) heteromannen gaat dat kennelijk niet op.

“Wij eisen de nacht op”, riepen duizenden mensen. Op zich een nobel initiatief. Elke moord is er een te veel, en iedereen met een normaal stel hersens vindt dat. Maar een slogan roepen is makkelijk. Hoe gaat zoiets er in de praktijk uitzien? Komt er meer politie op straat? Meer camera’s? Het zal niet de eerste keer zijn dat een incident wordt aangegrepen om de vrijheid van mensen te beperken en ons een stapje dichterbij een surveillancestaat te brengen. Gaan er bomen worden gekapt voor betere zichtbaarheid? Gaat er iemand een lespakket maken met een gezellige rapper, of een slogan in net-niet straattaal, om de jeugd te leren dat je van vrouwen afblijft? (“Drop je knife en doe wat met je life” staat nog altijd in mijn geheugen gegrift…) Er werd gesproken van een app om mensen te waarschuwen als er iemand in gevaar is – op zich een interessant idee, maar is dat ook niet gevoelig voor misbruik?

Zonder uitwerking is het opeisen van de nacht een holle frase. Nu wil ik mensen hier nog wel het voordeel van de twijfel gunnen, en aannemen dat ze daadwerkelijk op zoek willen naar oplossingen. Maar daarvoor moet je wel een goed beeld hebben van de situatie.

Ondertussen vliegt echter de misinformatie over het internet. De campagne tegen femicide, die enkele weken eerder begonnen leek te zijn, vertelt ons dat er elke acht dagen een vrouw wordt vermoord. Dát klopt in principe, zie je hier bij het CBS. (In 2024 was dat elke 8,32 dagen, om precies te zijn.) Maar dat wordt dan vervolgens door politici en influencers gebracht (en veelvuldig gedeeld) als: Elke acht dagen wordt er een vrouw vermoord door haar ex-partner, of omdat ze vrouw is. En dat is simpelweg niet waar.

Zoals je hierboven in de grafiek van het CBS ziet, werd iets meer dan de helft van de 44 vermoordde vrouwen door een partner of ex-partner vermoord. Natuurlijk kan een vrouw ook vermoord worden door een onbekende man die juist iets van haar wíl, maar zelfs dan klopt de toevoeging omdat ze vrouw is niet in alle gevallen. Er worden namelijk ook mensen vermoord door overvallers, kinderen door hun ouders, etc.

Frans Timmermans, leider van GroenLinks-PvdA, ging ook nog even met de cijfers aan het goochelen. Hij rondde de 8,32 dagen omlaag af naar “iedere week”, en verzon er zo acht slachtoffers bij. (52 – 44)

“Maar Toeps, who cares?! Het is toch nog steeds erg?! Waarom val je harder over de cijfers dan over de moorden?!”

Ja, nee, ho. Feiten doen ertoe. Als je een probleem écht wil oplossen, dan moeten álle feiten boven tafel, niet enkel een frame dat in jouw straatje past. Zo zegt Timmermans in zijn post dat de meeste mannen zorgeloos over straat gaan. Toch worden zij, volgens diezelfde CBS-statistieken, veel vaker vermoord dan vrouwen; in de afgelopen tien jaar werden er jaarlijks gemiddeld 82 mannen vermoord, tegenover 43 vrouwen. Daar komt bij dat 13,6% van de moorden op mannen niet wordt opgelost, tegenover 3,3% bij de vrouwen. Was dit andersom geweest, dan zie ik de outrage al voor me: “Er worden twee keer zoveel vrouwen vermoord! Hun zaken blijven vier keer zo vaak onopgelost! Justitie geeft NIKS om vrouwen!” Maar waar elke moord op een vrouw de laatste weken breed wordt uitgemeten, blijft het rond de vermoordde mannen in diezelfde periode stil. “Daar zullen ze het zelf wel naar gemaakt hebben”, zei iemand zelfs.

In plaats van deze mannen hun pepperspray te willen onthouden, is het misschien goed om eens te kijken naar het hele plaatje.

“Maar de daders, dat zijn ook altijd mannen”, zeggen activisten. En ze hebben niet helemaal ongelijk: ongeveer 90% van de veroordeelde moordenaars is man. Want ja, er is helaas een klein aantal gevaarlijke, gestoorde, agressieve mannen. Die zijn over het algemeen sterker dan vrouwen, en dus dodelijker. (Sorry radicaal links, maar enige vorm van bio-essentialisme is hier nodig.) Cultuur speelt een rol, maar afhankelijk van hoe je “cultuur” interpreteert wil men het hier niet, of juist alleen maar over hebben. Er zijn, in het geval van de vermoordde Lisa, waarschijnlijk fouten gemaakt bij het AZC – en ook bij andere moorden hebben instanties vaak steken laten vallen, was er al honderd keer gewaarschuwd voor het sujet, etc. En zonder slachtoffers verantwoordelijk te willen maken voor hun eigen ellende, zijn er wel degelijk dingen die je kunt doen om veiliger over straat te gaan. Het is niet slim om gewoon “ik eis de nacht op, here we go, joehoe!” te roepen en maar te wensen dat er niks gebeurt – zo heeft deze slogan straks misschien nog het omgekeerde effect. En soms, soms heb je gewoon dikke pech. Want dat kan ook nog.

“Maar wat stel jij dan voor, Toeps?” Ja, kijk. Mijn antwoord kan niet op zo’n simpele infographic, of in één tweet of campagneslogan. Het is een probleem met vele facetten, die allemaal aandacht behoeven. De cultuur, het functioneren van de politie en overige instanties, de inrichting van de openbare ruimte, wetgeving… Maar ik hoop vooral dat dit gesprek eens op de inhoud gevoerd kan worden. Met cijfers die daadwerkelijk kloppen, in de juiste context en zonder populistisch geroep en gelike en geshare, wat misschien even goed voelt, maar in het beste geval geen zak doet, en in het slechtste geval alles alleen maar erger maakt.