Autisme en onderwijs

Een tijdje geleden kreeg ik een mailtje van een dame die mijn boek gelezen had. Ze schreef:

“Ik heb net je boek uit. Fijn boek, zou iedereen in het onderwijs moeten lezen! (En daarbuiten natuurlijk.) Ik ben zelf (kleuter)leerkracht en heb ook wel met autistische kinderen gewerkt. Ik vond dat heel prettig, ik ga graag om met eerlijke mensen die straight zijn. Ik leerde veel van hen en er is humor en originaliteit! Maar mijn vraag aan jou is, wat zie jij als beste onderwijssituatie voor autisten? Zoveel mogelijk in het reguliere onderwijs of aparte klassen voor autisten? Of nog anders?”

Omdat mijn antwoord niet in één zinnetje te vatten is, en ik het ook wel een interessant thema voor een blog vond, vroeg ik haar of ik haar op deze manier mocht antwoorden. Dat vond ze oké, dus bij deze!

Toeps en het lokale buurtschooltje

Laat ik beginnen met mijn eigen ervaring. Ik begon op het lokale buurtschooltje, maar daar bleek ik al snel niet op mijn plaats. Ik kreeg steeds vaker woede-aanvallen, niet in de klas, maar thuis, zodra mijn ouders me hadden opgehaald. Ik snapte het niet, die school. Wat ze van me wilden. Waar het op sloeg. We hadden een juf die de hele klas vertelde dat we, “omdat jullie nog niet kunnen schrijven”, een of ander voorgedrukt label op een boekje moesten plakken. Kijk, dan heb je me kwaad. Ik kon wél schrijven.

Na nog een paar incidenten, waarover ik in mijn boek meer vertel, begon men te vermoeden dat ik hoogbegaafd was. Ik kreeg wat “moeilijke” puzzels voorgeschoteld, en ja hoor. Hoogbegaafd. In overleg werd besloten dat ik op de Montessorischool beter op mijn plek zou zijn. En dat klopte.

Montessori en Iederwijs

Op de Montessorischool mocht iedereen in z’n eigen tempo werken. Ik herinner me van de bovenbouw een tabel met rijen vakjes, waarin elk vakje stond voor een taaloefening. Elke rij was een ander segment van taalbeheersing, denk ik. Het maakte de juf niet uit wat ik wanneer deed, als ik tegen het einde van de week maar bij rij zes was.

Natuurlijk is het hierbij wel noodzakelijk om een alerte juf of meester te hebben, die het doorheeft als je in één van de kolommen nog maar bij rij twee bent, omdat je blijft hangen op een onderwerp dat je niet begrijpt. Gelukkig hadden wij alleen maar topleerkrachten.

Later, toen ik al lang en breed van school af was, leerde ik over Iederwijs. Een schoolvorm waarin kinderen zelf mogen bepalen wat ze doen. Een beetje zoals bij mij op de Montessorischool, maar dan nog veel vrijer. Het kwam voor dat kinderen daar wekenlang alleen maar zaten te lezen. Vooral kinderen die van andere scholen af kwamen, kinderen die daar helemaal vastgelopen waren, hadden op Iederwijs tijd nodig om aan de nieuwe situatie te wennen. “Geen zorgen, die interesse komt vanzelf terug”, zeiden de begeleiders, toen ik daar jaren geleden eens was om te kijken of ik iets kon bijdragen. (Uiteindelijk is dat helaas niks geworden, ik weet eigenlijk niet precies meer waarom.)

Natuurlijk was de kritiek op Iederwijs groot: “Ja hallo, die kinderen willen natuurlijk elke dag alleen maar gamen, die leren nooit iets!” En dat begrijp ik. Dat is ook een risico. Want het is voor zo’n onderwijsvorm van levensbelang dat er genoeg betrokken docenten zijn, die een gigantisch grote variatie aan inspiratie aanbieden. Maar zijn die er, dan is zo’n school mijn ideaal. Zie ook deze video over de Amerikaanse Sudbury Valley-school, de grondleggers van deze methode.

Inmiddels bestaat Iederwijs niet meer, en heten de nog overgebleven scholen “democratische scholen“. Toch denk ik dat dit de beste manier is om te leren.

“Maar Toeps, hebben kinderen met autisme dan geen mega duidelijke structuur nodig?”

Sommige kinderen wel. Zo’n school zal ook niet voor iedereen even geschikt zijn. Maar ik ben ervan overtuigd dat je de beste structuur zelf aanbrengt. Kinderen op zo’n school kunnen planningen voor zichzelf maken als ze dat nodig achten, en het is de bedoeling dat er docenten zijn die dat faciliteren.

Natuurlijk is zo’n vorm van onderwijs niet voor iedereen een optie. Sommige kinderen hebben om andere redenen extra hulp nodig, en vaak is er ook gewoon maar één school in de buurt. Met al die overwerkte leraren en volle klassen van tegenwoordig lijkt me dat niet de allerfijnste plek voor een kind met autisme. Natuurlijk zijn er noodgrepen: koptelefoons, op de gang werken (oh, wat hield ik van op de gang werken!), een stilteruimte… Maar noodgrepen blijven noodgrepen. Mocht er een mogelijkheid zijn om te kiezen voor een school met kleinere, rustigere klassen, op wat voor school dan ook, dan zou ik daar zeker naar kijken.

Speciaal onderwijs

Dan de vraag: speciaal onderwijs of niet? Ik kan hier geen eenduidig antwoord op geven, omdat dat per situatie verschillend zou zijn. Ik weet van cases waarbij die overstap voor het kind geen verbetering was, omdat de reistijd toenam, de setting compleet anders was en, ironisch maar waar, de andere klasgenoten met autisme een enorme stoorzender bleken. En dat klinkt onaardig, maar ik kan me voorstellen dat het ontzettend heftig moet zijn om in een klas te zitten waar dagelijks klasgenootjes schreeuwende meltdowns hebben, of door de klas fladderen. Er zijn echter ook cases waar het kind enorm opbloeide door de kleine klassen, persoonlijke aandacht en aanwezige structuur.

Een school als Acato Rotterdam, dit jaar nog in het nieuws omdat ze door een web van bureaucratische regeltjes werden bedreigd met sluiting, vind ik een prachtig initiatief. Misschien moet ik eens contact met ze opnemen om wat van mijn skills te delen.

Edit: Ik hoor net dat Acato toch hun schoolfunctie heeft moeten staken, en nu alleen nog dagbesteding biedt… Zo ontzettend zonde! Ik hoop dat daar snel verandering in komt, want volgens mij hebben we zulke scholen juist ontzettend hard nodig.

5 reacties op “Autisme en onderwijs”

  1. Klaske van der Weide schreef:

    In je reactie krijg ik sterk de indruk dat je visie zeer dicht ligt bij je eigen ervaringen. Wat logisch is. Autisten zijn allemaal in de eerste plaats mensen met eigen ervaringen.
    De vraagstelling ging echter breder. In mijn visie zijn je eigen ervaringen zeer gekleurd door je hoge intelligentie die heel andere behoeften en mogelijkheden biedt dan autisme in combinatie met een normale intelligentie.

    In feite is je antwoord slechts jouw persoonlijke antwoord. Wat volkomen terecht is. Maar het leek me goed dat nog expliciet aan je blog toe te voegen.

    Ik heb zelf autisme en drie zoons met autisme en zeer diverse ervaringen inmiddels.

    1. Toeps schreef:

      Volgens mij staat dat toch allemaal heel duidelijk in mijn blog.

  2. MelinaJulia Van Riet schreef:

    Haii! Ik ben het helemaal eens met je. Wat ik nog wel zou willen toevoegen is dat ze vaak op speciaal onderwijs het kind verkeerd of juist véél te laag inschatten. Ik heb dit zelf nog meegemaakt, ben van vmbo 2 naar havo 5 gegaan, heb zelf wel het geluk gehad van een privéschool. Want iemand van hetzelfde niveau als ik en die ook hartstikke slim is, zit op het mbo. Dus dat is wat ik zou toevoegen! Dat mensen lager worden ingeschat, en zo snel mogelijk op vmbo neer zetten. Had ik ook op een speciaal middelbare school, waarbij IEDEREEN vmbo moest doen. Geen andere keus.
    Maar dat dus! Groetjes, hou van je blog. En negeer die overbeschermende moeders maar. (:

  3. Roos schreef:

    Interessante blog!
    Mijn zoon heeft eerst op SO gezeten (verliep uitstekend) en vanaf groep 4 wegbezuinigd naar het regulier, wél een Montessorischool. Onze ervaring is dat evt succes sterk leerkrachtafhankelijk is. In groep 5 en 6 is hij fors gepest. In 7 en 8 een geweldige juf die eea enigszins kon herstellen.
    Nu zit hij op regulier VO.
    Als leerkracht heb ik me dezelfde vraag gesteld als de kleuterdame die jou haar vraag stelde. Ik ben net als jij dól op Iederwijs! Ik ben zelfs na 22 jaar leerkracht te zijn geweest op een reguliere basisschool bíjna op een school voor natuurlijk leren gaan werken (soort Iederwijs/democratisch onderwijs). Bijna. Want zoals die betreffende school functioneerde stond het nog veel te veel in de kinderschoenen. Ik vond het een chaos. En ik vraag me af of een kind met ASS daar gelukkig zou zijn… Wellicht als de school zich door ontwikkelt. Voorwaarde lijkt me wel dat een kind minimaal gemiddelde intellectuele capaciteiten heeft.
    Momenteel werk ik op een SO school. Voor zeer moeilijk lerende kinderen, veelal met ASS en/of ADHD. En het is er super. Zo veel rust. Zo fijn. Er zijn nauwelijks melt-downs, immers, de leerkracht en assistent (we staan met twee mensen op een klas van 10 tot 15 kinderen) kunnen zo goed anticiperen en afstemmen, dat het helemaal niet zo ver komt. Ik heb echt heel vrolijke en blije kinderen in mijn groep. :-)

  4. Chantal schreef:

    Bij ons zoontje (8) is ook autisme spectrum vast gesteld.. Hij zit nu op het regulier onderwijs. En heeft een nare tijd achter de rug. Nu dat hij een stempeltje gekregen heeft is er plotseling meer begrip voor hem en gaat vrolijk naar school en komt vrolijk thuis.. Dit is heel anders geweest..
    Toch denk ik ook na over democraties onderwijs, mijn oog valt op de vallei in Driel. Daar hebben de kinderen een coach ipv juf, die met hun s’ochtends een planning maakt.. Wat mij opvalt is dat hij in bepaalde periode een enkel ding interessant vind. Dus dat inderdaad het kind uit zichzelf wil leren op het moment hij zij daar aantoe en gaat meteen met grotere sprongen. Enige twijfel wat ik er voor ons zoontje bij heb is dat hij snel word afgeleid en of dan zoon type school wel zou kunnen passen. 🤔

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *